Geçiş Üstünlüğü Olan Araçlar ve Tabi Oldukları Kurallar Nelerdir?

Ehliyet alırken hepimizi geçiş üstünlüğü ve geçiş hakkı arasındaki farkı da geçiş üstünlüğü olan araçları da öğrendik. Fakat bu noktada birçok detayı bir süre içinde unutabiliriz. Öyle ki bu konuda da, sürekli kullanılmayan her bilgi gibi bu da biraz nankör ve hatırlamakta zorlandığımız bir gerçek. Bu nedenle, blogumuzun bu yazısında sizler için geçiş üstünlüğü olan araçlar, üstünlük sıralamaları ve tabi oldukları kuralları tabi oldukları maddelerle derledik. Gelin hep birlikte bu detaylara bir bakalım.

Geçiş Üstünlüğü Nedir? 

Geçiş üstünlüğü, trafikte bir aracın diğer bir araçtan önce hareket etme veya yoluna devam etme hakkına sahip olmasıdır. Bu, trafikte güvenliği arttırmak, trafik akışını düzenlemek ve kazaları önlemek amacıyla belirli trafik kurallarının ve öncelik sıralamasının uygulanmasıyla sağlanır.

Örneğin, trafik ışıklarında kırmızı ışık yanarken, yeşil ışık yandığında karşı yönden gelen trafiğin durması ve diğer yöndeki araçların önceliği vardır. Benzer şekilde, dört yollu duraklarda da belirli bir öncelik sıralaması vardır ve kurallara uygun olarak hareket etmek, diğer araçlara göre geçiş üstünlüğü kazanmayı sağlar.  

Geçiş Hakkı ve Geçiş Üstünlüğü Arasındaki Fark Nedir? 

Geçiş üstünlüğü ile ilgili en merak edilen şeylerden biri de bazı terimler ile ilgili olan benzemeleri. Aslında bu noktada da oldukça yanlış bilgiler de edinilebilir. Bunlardan biri de geçiş hakkı ve geçiş üstünlüğü hakkındaki farklar. Geçiş hakkı ve geçiş üstünlüğü, trafikte bir aracın diğer bir araca öncelik tanıma yeteneğini ifade eden terimlerdir.

Geçiş hakkı, trafikte belirli bir durumda hangi aracın diğerlerine göre öncelikli geçiş hakkına sahip olduğunu belirler. Örneğin, dört yönlü kavşakta, trafik ışıklarının olmadığı bir yerde veya yol verme işaretinin bulunmadığı bir durumda, geçiş hakkı genellikle sağdaki araca verilir.

Geçiş üstünlüğü ise, bir aracın diğer bir araca göre geçiş hakkına sahip olması durumudur. Örneğin, bir ambulans ya da itfaiye aracı acil bir durumda trafiğe müdahale etmek için geçiş üstünlüğüne sahiptir ve diğer araçların bu aracı yol vermeden geçmesine izin verilir.

Bu nedenle, geçiş hakkı genellikle duruma göre belirlenirken, geçiş üstünlüğü genellikle özel durumlar için ayrılmış öncelikli durumlarda kullanılır.

Türkiye'de Geçiş Üstünlüğü Olan Araçlar Hangileridir?

Türkiye'de trafiğe çıkan tüm araçlar, trafikteki diğer araçlarla uyumlu ve güvenli bir şekilde seyahat etmek için belirli bir sıraya göre hareket etmek zorundadır. Ancak bazı özel durumlarda, bazı araçlar diğer araçların önünde veya önceliğinde hareket etme hakkına sahiptir. Bu araçlar genellikle geçiş üstünlüğü olan araçlar olarak adlandırılır. Türkiye'de geçiş üstünlüğü olan araçlar şunlardır:

1. Ambulanslar: Hasta veya yaralı bir kişinin acil tıbbi yardıma ihtiyacı olduğunda ambulanslar öncelikli olarak hareket ederler.

2. İtfaiye araçları: Yangın veya diğer acil durumlarda itfaiye araçları, diğer araçların önünde veya önceliğinde hareket ederler.

3. Polis araçları: Polis araçları acil bir durumda, kaçakçılık veya terörle mücadele gibi özel durumlarda öncelikli olarak hareket edebilirler.

4. Jandarma araçları: Jandarma araçları da özel durumlarda, özellikle yasa dışı faaliyetlerin önlenmesi veya suçların araştırılması sırasında öncelikli olarak hareket edebilirler.

5. Özel güvenlik araçları: Bazı özel güvenlik araçları da geçiş üstünlüğüne sahip olabilirler, ancak bu genellikle belirli bir durumda veya acil bir ihtiyaçta geçerlidir.

Bu araçların trafiğe çıktıklarında diğer araçların güvenliğini sağlamak ve trafik akışını etkilememek için geçiş üstünlüğünü kullanmaları gerektiğini unutmamak gerekir.

Geçiş Üstünlüğüne Sahip Araçlar Hakkında Yönetmelik Madde 8 gereğince:

a) Araçlar görev halinde iken geçiş üstünlüğü hakkına sahiptir. Zorunluluk olmadığı hallerde geçiş üstünlüğü hakkını kullanmak yasaktır.

b) Geçiş üstünlüğü, halkın can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak, ışıklı ve sesli uyarı işaretlerini bir arada vermek şartı ile kullanılır. Sesli ve ışıklı uyarı işaretleri, zorunlu hallerde en az 150 metreden duyulabilecek ve görülebilecek şekilde kullanılır.

...

(2) Geçiş üstünlüğüne sahip oldukları ayırım işaretiyle belirlenmemiş ancak zorunlu hallerde yaralı veya acil hasta taşıyan araçların sürücüleri geçiş üstünlüğü hakkını; kendilerine taşıt yolu üzerinde yer açılmasını sağlamak için aracın ses ve ışık cihazlarını kullanarak, gerektiğinde el ve kol işareti yaparak, karayolunu kullananları uyarmak suretiyle kullanır.

Yönetmelikte de açıkça belirtildiği üzere, geçiş üstünlüğü olan araçlar yalnızca acil müdahale gerektiren durumlarda ve yönetmelikte belirlenen ışık ve ses işaretlerini kullandıkları sürece yol hakkına sahiptir; görevli olmaları geçiş üstünlüğüne sahip olmak için yeterli değildir. Yani bir ambulans içinde yaralı/hasta olmadığı sürece geçiş üstünlüğüne sahip olamaz.

Söz konusu acil durumlar geliştiğinde, bireysel sürücüler de geçiş üstünlüğü hakkına sahiptir. Madde 8’de de belirtildiği üzere ses-ışık ya da fiizksel hareketlerle diğer sürücülerden yol isteyebilirler ve herhangi bir yasal yükümlülükle karşılaşmazlar. 

Geçiş Üstünlüğü Hangi Şartlarda Geçerlidir? 

Geçiş üstünlüğü, trafikteki araçların öncelik sırasını belirler. Bazı durumlarda belli araçlar diğer araçların önüne geçebilir veya öncelik kazanabilir. Türkiye'de geçiş üstünlüğü aşağıdaki şartlarda geçerlidir:

1. Ambulans, itfaiye ve polis araçları: Acil durumlarda, sağlık, güvenlik veya yangın müdahaleleri için kullanılan bu araçlar, trafikte diğer araçların önüne geçebilir.

2. Öncelikli araçlar: Jandarma, Sahil Güvenlik, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) gibi belirli kamu kurumlarına ait öncelikli araçlar, diğer araçların önüne geçebilir.

3. İş makineleri: Yol yapımı, yol bakımı veya inşaat çalışmaları gibi faaliyetlerde kullanılan iş makineleri, trafiği engellememek kaydıyla diğer araçların önüne geçebilir.

4. Toplu taşıma araçları: Otobüs, dolmuş, tramvay, metro gibi toplu taşıma araçları, belirli durumlarda trafikte diğer araçların önüne geçebilir. Örneğin, kavşaklarda veya yol ayrımlarında yolcu indirme veya bindirme işlemi yaparken, trafiği engellememek kaydıyla öncelik kazanabilirler.

5. Bisikletliler: Bisiklet yolu üzerinde seyreden bisikletliler, diğer araçların önüne geçebilir. Bunun yanı sıra, yaya geçitlerinde veya yaya kaldırımlarında bisiklet sürmek yasak olduğu için bisikletliler burada yaya ve araç trafiğine göre öncelik sırasına göre hareket etmelidir.

Yukarıda belirtilen durumlarda geçiş üstünlüğü sadece belirli şartlar altında geçerlidir ve diğer araçların güvenliğini tehlikeye atmayacak şekilde kullanılmalıdır. Ayrıca, geçiş üstünlüğüne sahip araçlar, trafik kurallarına uymak ve diğer sürücülerin haklarını ihlal etmemekle yükümlüdürler.  

Türkiye'de Geçiş Üstünlüğü Olan Araçların Çakar Renkleri Nedir? 

Türkiye'de geçiş üstünlüğü olan araçların çakar ışıkları, "Türk bayrağı renkleri" olarak bilinen kırmızı-beyaz renklerden oluşur. Bu renkler, trafikte öncelikli araçların belirgin bir şekilde fark edilmesini sağlar ve diğer sürücülerin bu araçların yolunu açması için gereken önlemi almalarını sağlar. Ancak, geçiş üstünlüğü olan araçlar, çakar ışıkları veya sireni kullanırken de trafiğin akışını kesintiye uğratmamak için dikkatli olmalıdır.

• Ambulanslar, organ, doku veya kan nakil araçları mavi-kırmızı ya da mavi

• Trafik ya da kolluk kuvvetleri araçları mavi-kırmızı ya da mavi

• Hükümlü ya da tutuklu sevk araçları mavi

• Kar ve buzla mücadele araçları, sarı

• Doğalgaz acil müdahale araçları sarı

• Makam sahiplerinin kullanımına verilen araçlar, korunan-koruyan araçlar ve geçiş üstünlüğü tanınan kişilerin kullanımında olan araçlar mavi-kırmızı çakar kullanmalıdır.

Geçiş Üstünlüğü Düzenlemesinde Cezaya Tabi Durumlar Nelerdir? 

Geçiş üstünlüğü olan araçlar da trafik kurallarına uymak zorundadır. Bu nedenle, geçiş üstünlüğü olan araçlar dahi gereksiz yere korna çalmak, trafik işaret ve işaretçilerine uymamak, trafik akışını engelleyecek şekilde park etmek gibi trafik kurallarını ihlal etmeleri durumunda cezai işlemler uygulanabilir.

Örneğin, geçiş üstünlüğü olan bir ambulansın trafikte acil bir durum olmaksızın siren çalarak ilerlemesi, trafik kurallarını ihlal etmek anlamına gelir ve bu durumda trafik polisi tarafından cezai işlem uygulanabilir. Benzer şekilde, geçiş üstünlüğü olan bir araç trafik işaret ve işaretçilerine uymadığı takdirde de cezai işlem uygulanabilir.

Geçiş üstünlüğü olan araçlara yol vermeme cezası, 2023 yılı için 623 TL idari para cezası ve 20 ceza puanıdır. Bu ceza, Karayolları Trafik Kanunu’nun 71. Maddesince düzenlenir.

Geçiş üstünlüğü olmadığı halde çakar kullanmanın cezası ise 4.064 TL idari para cezasıdır; ancak bu suçun/kabahatin ceza puanı bulunmaz. Bu yaptırım, Karayolları Trafik Kanunu’nun 26. Maddesince düzenlenir.

Trafikte Geçiş Hakkı Sıralaması Nasıl Olur?

Trafikte geçiş hakkı, sırasıyla şu şekilde belirlenir:

1. Yaya ve yayaların kullandığı araçlar

2. Engel durumda olan araçlar (örneğin, engelli aracı)

3. Yolcu taşımayan araçlar

4. Öncelikli araçlar (örneğin, itfaiye, polis, ambulans)

5. Tren ve tramvaylar

6. Diğer araçlar

Ancak, trafik kurallarına uygun bir şekilde hareket etmek ve güvenliği sağlamak için her durumda dikkatli ve özenli olmak gerekir. Özellikle yoğun trafikte, trafik işaretleri ve trafik polisinin talimatlarına uymak gereklidir.

Türkiye'de Geçiş Üstünlüğü Hangi Durumlarda Kullanılamaz?

Türkiye'de geçiş üstünlüğü olan araçların, diğer sürücülerin güvenliğini riske atmayacak şekilde kullanılması gerekmektedir. Bu nedenle, bazı durumlarda geçiş üstünlüğü kullanılamaz. Bu noktada bazı şeylere dikkat etmek gerekir. Buna göre örneğin:

• Emniyet kemeri takılmamış olması durumunda geçiş üstünlüğü kullanılamaz.

• Sürücünün alkollü veya uyuşturucu etkisi altında olması durumunda geçiş üstünlüğü kullanılamaz.

• Geçiş üstünlüğü, diğer sürücülerin can ve mal güvenliğini riske atacak şekilde kullanılamaz.

• Geçiş üstünlüğü olan araçlar, trafik kurallarına uymak ve diğer sürücülerin haklarına saygı göstermek zorundadır.

Bu kurallara uymayan sürücüler, trafik cezalarıyla karşılaşabilirler. Bu noktada dikkatli olmanız en önemli detaylardan biridir. 

Anahtar Kelimeler: